Obchodzona w tym roku 150. rocznica powstania styczniowego to niepowtarzalna okazja do zaprezentowania szerokiej publiczno�ci zrekonstruowanej i zdigitalizowanej, pierwszej adaptacji �Wiernej rzeki� Stefana �eromskiego.
Pierwsze pokazy filmu wraz z muzyk� na �ywo autorstwa Micha�a Lorenca w wykonaniu zespo�u DesOrient odby�y si� w dn. 5 � 7 kwietnia br. w warszawskim kinie Iluzjon � Muzeum Sztuki.
Po niemal dw�ch latach intensywnych prac w ramach projektu NITROFILM � Konserwacja i digitalizacja przedwojennych film�w fabularnych w Filmotece Narodowej w Warszawie, finansowanego przez UE, uda�o si� skompletowa� ca�o�� materia��w zwi�zanych z tym najstarszym zabytkiem polskiej kinematografii, b�d�cym ekranizacj� dzie�a literackiego. Wiele wskazuje na to, �e kopia zosta�a zrekonstruowana w jej pierwotnym kszta�cie � r�wnie� je�li chodzi o oryginalny, pi�kny wira�. �ROK 1863� zosta� jednocze�nie wytypowany jako czwarty z kolei tytu�, kt�ry pojawi si� na p�ycie DVD w serii KINO POLSKIE OKRESU "WIELKIEGO NIEMOWY�, wydawanej przez Filmotek� Narodow�.

O KOPII FILMU �ROK 1863�
Jest kilka powod�w, dla kt�rych adaptacj� Puchalskiego nale�y uzna� za bardzo wa�ny dla polskiego kina zabytek filmowy. Jednym z najistotniejszych jest fakt sfilmowania przez re�ysera autentycznych powsta�c�w styczniowych � siwobrodych, czcigodnych starc�w, kt�rzy w jednej ze scen filmu uczestnicz� w uroczystym nabo�e�stwie.
Z historycznego punktu widzenia jest to materia� bezcenny.
W zbiorach Filmoteki Narodowej przechowywane by�y dwie kopie filmu pt.: �ROK 1863�. W ramach projektu NITROFILM zosta�y one zeskanowane oraz przeanalizowane pod k�tem merytorycznym. Dotychczas udost�pniana, niekompletna kopia okaza�a si� wersj� wyprodukowan� w 1932 roku. Druga z kopii zapisana zosta�a na ta�mie Agfa przed rokiem 1924 i niew�tpliwie jest pierwotn� wersj� filmu (jak r�wnie� prawie kompletn�). Obie r�ni� si� od siebie w stopniu na tyle znacz�cym, �e nale�y uzna� je za dwa warianty tego samego filmu. Procesom digitalizacji i restauracji zosta� poddany materia� pierwotny, uzupe�niony o brakuj�ce fragmenty filmu zarejestrowane na kopii z 1932 roku.

O FILMIE
Edward Puchalski, re�yser �ROKU 1863�, zacz�� karier� filmow� w czasie I wojny �wiatowej, odnosz�c wielkie sukcesy na terenie Cesarstwa Rosyjskiego. Po powrocie
do Polski sta� si� jednym z najbardziej znanych re�yser�w i scenarzyst�w filmowych. Film powsta� we wczesnym okresie funkcjonowania m�odej kinematografii odradzaj�cego si� pa�stwa polskiego. Tym bardziej nale�y doceni� jego stron� realizacyjn�, niepozbawion� jednak istotnych mankament�w, dostrze�onych ju� przez recenzent�w w okresie pojawi� si� na ekranach.
W roli rannego ksi�cia Odrow��a wyst�pi� popularny w pierwszej po�owie lat 20. aktor Ryszard Sobiszewski. Ten znakomity tancerz i pedagog, urodzony w 1888 roku (uczy� ta�ca jeszcze w latach 60.), musia� zrezygnowa� z kariery filmowej z powodu choroby oczu. W filmie wyst�pili tak�e znani i utalentowani aktorzy teatralni, kt�rych przygoda
z filmem zako�czy�a si� udzia�em w kilku produkcjach pierwszej po�owy lat 20. St�d w�a�nie niepowtarzalna okazja obejrzenia w �ROKU 1863� zapomnianych aktorek � Stanis�awy Chrzanowskiej czy Heleny Marcello-Pali�skiej. W rol� Salomei wcieli�a si� natomiast Maria Hryniewicz�wna.
�ROK 1863�
re�.: Edward Puchalski; zdj�cia.: Albert Wywerka; Pierwowz�r literacki: powie�� Stefana �eromskiego �Wierna rzeka�; wyk.: Ryszard Sobiszewski (ksi��� Odrow��), Stanis�awa Chrzanowska (ksi�na Odrow��yna), Helena Marcello-Pali�ska (Rudecka), Antoni Bednarczyk (Rudecki), Henryk Rydzewski (oficer), Mieczys�aw Gielniewski, Maria Hryniewicz�wna (Salomea Brynicka), Aleksander Zelwerowicz (margrabia Aleksander Wielopolski ), Kazimierz Lasocki (Szczepan Podkurek) i inni. Prod.: Phos, Polska 1922. Premiera: 7 lipca 1922

Tre�� filmu:
Trwa powstanie styczniowe. W bitwie pod Ma�ogoszczem ksi��� J�zef Odrow�� odnosi powa�ne i rozleg�e rany. Cudem udaje mu si� dotrze� do dworu w Niezdo�ach. Panna Salomea Brynicka, krewna w�a�cicieli maj�tku, z nara�eniem w�asnego �ycia udziela mu schronienia. W opiece nad rannym pomaga jej wierny s�uga Szczepan, nieprzychylny, jak wi�kszo�� ch�opstwa, powsta�com. Odrow�� ukrywany przed licznymi rewizjami, przenoszony w przygotowane wcze�niej kryj�wki, wielokrotnie jest bliski �mierci. Oddanie i po�wi�cenie Salomei, sprawi� jednak, �e jego stan stopniowo si� poprawia. Wkr�tce m�odzi zakochuj� si� w sobie. Do dworu wracaj� pa�stwo Rudeccy, w�a�ciciele maj�tku. Pan Rudecki nie mog�c znie�� straty dw�ch syn�w, kt�rzy zgin�li w powstaniu, patrz�c na ruin� swej ojcowizny, wkr�tce umiera. Do dworu przybywa ksi�na Odrow��owa. Mimo wdzi�czno�ci, jak� �ywi dla Salomei nie jest w stanie zaakceptowa� uczucia ��cz�cego jej jedynaka ze zubo�a�� szlachciank�. Wywozi syna za granic�, pozostawiaj�c samotn� i zbola�� Salome� w�asnemu losowi. Niemym �wiadkiem wszystkich tych dramatycznych wydarze� jest tytu�owa �wierna rzeka�.

Projekt zosta� zrealizowany przez Filmotek� Narodow� w koprodukcji z Orange Polska. Finansowego wsparcia udzieli�o Narodowe Centrum Kultury.

Zwiastun filmu �Rok 1863�: https://www.youtube.com/watch?v=_DSphhNe4lA&list=UU7p_E4B0Fd7XKhIB1m2AOug&index=1